wodociąg

Dzieje wodociągów w Kraśniku


Wodociąg w Kraśniku na przełomie XVI i XVII w.
autor: dr hab. prof. nadzw. UMCS Janusz Łosowski
źródło: Region Lubelski. – R. 5 (1991-1993), s. 25-39
Biblioteka Cyfrowa UMCS


źródło: Regionalista nr 1 (1994) s. 20–21


autor: Janusz Łosowski


Staropolski wodociąg w Kraśniku.
źródło: Regiopedia

Miasto Kraśnik posiadało wodociąg wybudowany w roku 1590. Źródła archiwalne Archiwum Państwowego w Lublinie zawierają informację, iż prace nad tym wodociągiem prowadzone były 30 lat wcześniej. Pomysłodawcą całego przedsięwzięcia był chorąży Maciej Białyński herbu Pobóg. Był on dzierżawcą dóbr kraśnickich obejmujących obok miasta kraśnika, także Blinów, Budzyń, Stróżę, Wyżnicę i Zdziłowice. Jednym z celów budowy wodociągu stanowiło zaopatrzenie swojej rezydencji (zamku) w wodę. Ponadto wodociąg miał zaopatrywać miast, i leżące na jego terenie browary.

Wykonawcą robót był rotmistrz Jerzy, który przedstawił lepszą ofertę od rurmistrza Nowotnego. Nie zachowały się informacje o kosztach całkowitych tejże inwestycji. Utrzymywanie urządzeń w stanie sprawności technicznej było kosztowne. Roczne wydatki na wodociąg kształtowały się w granicach 31-68 zł, co stanowiło odpowiednio 12-18% całości wydatków budżetowych miasta. Najwięcej wpłat za wodociąg pochodziło od browarników, drobne sumy wpływały także od pozostałych mieszkańców. Niemniej wpłaty te pokrywały wydatki zaledwie w jednej trzeciej.

Wodociąg kraśnicki nie różnił się od zasadniczo od innych tego typu inwestycji kanalizacyjnych. Najważniejszą rolę odgrywała pompownia tzw. rurmus. Zlokalizowana była przy podmiejskim stawie, zasilanym przez wody rzeki Wyżnicy. Przy budowanie wodociągu użyto rur drewnianych sporządzonych z bali dębowych czy sosnowych o długości około 3 m z otworem o średnicy ok. 15 cm. Łączono je przy pomocy kawałków rur żelaznych o mniejszym przekroju tzw. buxów. Wykorzystywane były także metalowe złacza tzw. rachwy. Większa część sieci zakopana była w ziemi na głębokości kilkudziesięciu centymetrów. Odkryta część sieci przykrywana była obornikiem. Punktem odbioru wody były skrzynie tzw. rząpie. Ówczesna technologia, nietrwałość rur, nadmierne zużywanie się elementów pomp były powodem licznych przerw i awarii. Ich usuwaniem zajmował się rurmistrz stale obecny w mieście.

Funkcjonowanie wodociągu potwierdzone rachunkami miejskimi urywa się od roku 1605. Istnieją przypuszczenia, że tenże wodociąg służył mieszkańcom Kraśnika do wojen kozackich, moskiewskich i szwedzkich z lat 1648-1658. Miasto było wyludnione, następne wojny turecka czy północna pogorszyły upadek miasta. I też wtedy studnie powróciły do łask.

autor: wiesmak, 4 marca 2009


Do opracowania:
Historia współczesnych wodociągów (nie mylić z historią miejskiego przedsiębiorstwa wodociągów i kanalizacji!)